Basketbol dünyanın en sevilen spor dalları arasında ilk sıralarda gelir. Amerika ve Avrupa başta olmak üzere dünyanın her yerinde gerçekten büyük bir hayran kitlesi vardır. Profesyonel olarak da amatör olarak da yaygın oynanır. Bu popüler ve sevilen heyecanlı sporu daha yakından tanıyalım…
Basketbol Nedir?
Basketbol, beşer kişilik iki takım tarafından elle oynanan bir spor dalıdır. Basketbolda amaç; basketbol topunu pota adı verilen ve 3,05 metre yükseklikte bulunan çemberlerden geçirmektir. Oyunda belirlenen süre içerisinde rakibinden daha fazla sayı yapan takım kazanır. Basketbolda üç çeşit sayı vardır; 2 sayılık ve 3 sayılık iki farklı atış değeri bulunur normalde. Potanın 6,75 metre uzağından veya daha uzun mesafeden atılan atışlar 3 sayı olarak değerlendirilir, daha yakın mesafeden kaydedilen sayılar ise 2 puan değerindedir. Ayrıca her biri 1 puan değerinde olan serbest atışlar da vardır. Faullerde ve basket faullerde verilen serbest atışlarda, top potaya değene kadar atışı kullanan oyuncu ile pota arasına rakip ya da kendi takımından başka hiçbir oyuncu giremez. Bunlar en genel ve bilinen kurallardır.
Geçmişten Günümüze Basketbol
Basketbol, 1891 yılında tasarlanmaya başlanmış ve 1896 yılında da profesyonel olarak oynanmaya başlanmıştır. Yani aslında en genç, en yakın dönem spor dallarından biridir basketbol. Öncülerinden diyebileceğimiz kişi ise antrenör James Naismith’tir. Basketbol günümüzde oldukça popüler spor dallarından biri haline gelmiştir ve büyük organizasyonlar ile oynanmaktadır. Bunlara en büyük örnekler tahmin edilebileceği üzere NBA, WNBA ve Euroleague’dir.
Basketbol Nasıl Oynanır?
Basketbol, 10’ar dakikalık 4 çeyrek period ile, toplam 40 dakika oynanır. Basketbol maçlarında, her iki takımın koçu da herhangi bir sayı sınırı olmadan oyuncu değişikliğine gidebilir. Oyundan çıkan oyuncular tekrar oyuna alınabilir, bu konuda herhangi bir kısıtlama yoktur. Bu sayede oyunun yüksek temposu sürekli devam etmiş olur.
Maç, orta noktada hakem atışı ile başlar ve her iki takımdan birer oyuncu, hakemin havaya attığı topu takımına kazandırmak için zıplayarak hamle yapar. Topa müdahale edebilen oyuncu, kendi takımına kazandırdığı için hücuma da ilk topu kazanan takım başlar.
El ile oynanan bir spor dalı olan basketbolda, oyuncuların topa ayakla müdahalede bulunması yasaktır. Oyuncuların topu eline aldıktan sonra üç saniye içinde sektirmesi gerekir. En önemli kurallardan biri de; oyuncu maç sırasında sahada hareket ederken, her attığı adımda topu en az bir kez sektirmek zorundadır. Topu yerde sektirmeden atılan adımlar “steps” olarak değerlendirilir. Oyuncu steps yaparsa hakem topu karşı takıma vererek oyunu tekrar başlatır. Eğer maç normal sürede berabere biterse, basketbolda uzatmalar 5’er dakikalık devreler halinde oynanır. Bir takım galip gelene kadar devreler uzatılabilir.
Mola hakkı ise takımlara ilk üç periyod için bir ve son periyod için iki olarak verilir. Koçlar bu molayı istedikleri zaman kullanabilir.
Topa sahip takım, karşı yarı sahaya geçmek için 8 saniye ve hücum organize etmek ve sayı atışı yapmak için ise 24 saniye bir süreye sahiptir. 24 saniye içinde hücum tamamlanmak zorundadır, eğer süre dolarsa top karşı takıma geçer. Top çemberden sekerse ve sayı olmazsa, topu kazanan takım yeni bir hücum başlatmış olduğu için 24 saniye tekrar başlar. Eğer hücum sonunda takım sayı alırsa rakip takım topu kendi potasının altından oyuna sokar ve oyun devam eder.
Oyuncular sayı atışı yaptığı sırada rakip takım oyuncuları topa havada müdahale edip bloke yapabilir ancak bu müdahaleyi de top potaya doğru inmeye başlamadan yapması gerekir oyuncuların. Eğer potaya inerken müdahale gelirse basket sayısı kabul edilir.
Basketbolda oyuncular rakiplerinin elindeki toplara müdahale edebilirler. Eğer bu topa müdahale sırasında sert fiziksel temas olursa hakem bunu faul olarak değerlendirir. Takımların maçta 4 faul hakkı bulunur, bu faul hakkı dolarsa karşı takıma iki serbest atış verir hakem. Ayrıca faul yapılan takım üçlük sayı atmadan faul gelirse hakem üç serbest atış verir karşı takıma.
Takımların faul limiti gibi oyuncularında belli faul yapma hakkı vardır. Her oyuncu dört kez faul yapabilir ve beşinci faulde oyun dışı kalır. Beş faul yapan oyuncu o maç için tekrar oyuna giremez. Burada şöyle bir avantaj vardır; futboldaki gibi takım eksik kalmaz, oyun dışı olan takım başka bir oyuncu oyuna sokarak takım sayısını tamamlama hakkına sahiptir.
Basketbolda Saha ve Top
Basketbol kapalı salonda oynanır. Dikdörtgen biçimindeki basketbol alanının tabanı sert tahtadan yapılır. Alanın boyutları değişiklik göstermektedir ancak FIBA standartlarına göre olan saha boyutu 28 metreye 15 metredir. Basketbol alanının karşılıklı olarak kısa kenar çizgilerinde birer pota vardır. Pota, kenar çizgisinden 1,2 metre içeride bulunur ve 1,8 metre ve 1,2 metre boyutlarındadır. Pota üzerinde, yerden 3,05 metre yükseklikte bir çember bulunur. Çember, 45 cm çapında demirden yapılır.
Basketbol topunun boyutları erkekler için 74.93 cm ve ağırlığı ise 623.69 gramdır. Kadınlar basketbolu için basketbol topunun çevresi 72.39 cm ve ağırlığı ise 567 gramdır.
Basketbol Terimleri
Smaç: Smaç, topu tutarak çift veya tek elle potanın içerisine bırakmaktır, smaç olabilmesi için bir veya iki el ile potayı çekmiş ya da potaya tutunmuş olması gerekir oyuncunun.
Şut: Potaya sayı atma girişimi kısaca.
Asist: Pas atan oyuncunun asist yapabilmesi için pası attığı oyuncu sayı yapmalıdır o pas ile.
Rebound: Potaya basket atma girişimlerinde, potaya atılan basketbol topunu herkesten önce yakalamaktır. Kısaca, top potaya çarptıktan sonra, sayı olmadan topu almaktır denebilir.
Dribbling/Ball Handle: Dribbling kısaca topu kontrol altına almaktır. Ball Handle da denir. Topu kontrol altında tutup sürerek hücuma çıkılır. Dribbling basketbol için en önemli hareketlerden biridir.
Blok: Blok, rakip takım oyuncusu topu potaya atarken topa vurarak topun yönünü değiştirmektir. Ancak bu hamle top potaya inerken yapılırsa karşı takıma sayı verilir.
Turnike: Turnike adımı denilen iki adımla (sol-sağ – sağ-sol) atılır sayı. Üç adım ile atılırsa steps yapmış olur oyuncu.
Steps: Oyuncu maç sırasında sahada hareket ederken, her attığı adımda topu en az bir kez sektirmek zorundadır. Topu yerde sektirmeden atılan adımlar “steps” olarak değerlendirilir.
Double Double: Basketbolda bir oyuncunun maçta sayı, asist, ribaund, top çalma ve blok istatistiklerinin ikisinde çift haneli sayıya ulaşması.
Triple Double: Basketbolda bir oyuncunun maçta sayı, asist, ribaund, top çalma ve blok istatistiklerinin üçünde çift haneli sayıya ulaşması.Quadruple Double: Basketbolda bir oyuncunun maçta sayı, asist, ribaund, top çalma ve blok istatistiklerinin dördünde çift haneli sayıya ulaşması. Denk gelmesi oldukça zor bir istatistiktir. Tarihte sadece dört oyuncu, beş defa bu istatistiğe ulaşabilmiştir.
